Cel projektu

Egodokumenty Emilii Wróblewskiej z lat 1850–1886 ― świadectwo życia i postaw ideowych Polki z kręgu inteligencji wileńskiej pod zaborem rosyjskim. Edycja cyfrowa 7 dzienników z opracowaniem krytycznym i e-monografia

Projekt nr NPRH/F/507578/2021/11

Główny cel projektu:
wprowadzić diarystykę Emilii Wróblewskiej do szerokiego obiegu naukowego i udokumentować wartość jej dzienników jako źródeł do badań językowych i kulturowych.

• Intymistyka kobieca z XIX-wiecznej Litwy to źródło wciąż słabo rozpoznane i wykorzystywane do badania postaw ideowych i aspiracji edukacyjnych i wychowawczych Polek z kręgu inteligencji wileńskiej, a zwłaszcza ich pracy organicznej opartej na fundamencie etycznym, religijnym i patriotycznym, co wiąże się ściśle z budowaniem kobiecych strategii przetrwania w dobie zaborów w sytuacji upadku powstań narodowowyzwoleńczych.  
• Celem zespołowego projektu polsko-litewskiego, realizowanego we współpracy ze specjalistami w zakresie grafiki komputerowej i kodowania z CKC UW, jest przygotowanie nowoczesnej edycji cyfrowej siedmiu tomów dzienników Emilii z Beniowskich Wróblewskiej z lat 1850–1886. Spuścizna egodokumentalna tej autorki to cenne i wiarygodne świadectwo, ukazujące biografię, etos i system wartości (aksjosferę) kobiety, żony, matki, nauczycielki, literatki-amatorki, która stara się wpoić własnym dzieciom wzorce patriotycznego i religijnego postępowania oraz kształtować ich postawy społeczne, ale też angażuje się w pracę u podstaw, kształcąc młode dziewczyny z warstwy szlacheckiej i mieszczańskiej. Zasilają one później grono patriotycznych, zaangażowanych w działalność obywatelską kobiet w Wilnie. 
• Cała spuścizna diarystki i ikonografia zasłużonej dla polskiej kultury rodziny Wróblewskich jest przechowywana w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie. Dostęp do manuskryptów jest możliwy na miejscu, ale dla badaczy spoza Litwy czasochłonny i kosztowny. Projekt wprowadza cenne polonica do szerszego obiegu czytelniczego, a zarazem ocala je dla potomnych w sensie materialnym ‒ czas działa tu wybitnie na niekorzyść tych rękopisów. Przygotowanie edycji cyfrowej dzienników Wróblewskiej z opracowaniem krytycznym w otwartym dostępie otwiera przed badaczami możliwość prowadzenia różnie ukierunkowanych studiów z zastosowaniem instrumentarium analitycznego nauk humanistycznych, historii i herstorii, językoznawstwa i aksjolingwistyki, biografistyki i genologii. Walory stylistyczne dzienników i stopień nasycenia ich uczuciami mogą też zainteresować odbiorców spoza środowiska specjalistów.   
• Ważnym celem projektu jest zaprezentowanie piśmiennictwa Wróblewskiej jako świadectwa XIX-wiecznej polszczyzny, używanej w odmianie pisanej przez aktywne intelektualnie przedstawicielki inteligencji wileńskiej. Zastosowanie metody komparatystycznej pozwoli wskazać, w jakim stopniu polszczyzna diarystki odzwierciedla stan i procesy polskiego języka ogólnego XIX wieku, a w jakim zakresie podporządkowana jest uzusowi regionalnemu i osobniczym cechom językowym (idiolektowi) piszącej oraz jej upodobaniom stylistycznym. Polszczyzna stanowi konstytutywny składnik tożsamości kulturowej Wróblewskiej, autorka żyje na styku kultur i wielojęzycznej tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale swoje myśli i uczucia wyraża w dziennikach zawsze po polsku. Natomiast język francuski, dobrze jej znany, wykorzystuje do zapisywania notatek pedagogicznych.
• Założeniem tej nowoczesnej edycji jest równoczesne prezentowanie faksymiliów wraz z wersją tekstową zakodowaną w standardzie TEI z interaktywnymi komentarzami językowymi i historycznymi. Celem jest jak najdokładniejsze w stosunku do oryginału rozpisanie dzienników diarystki z oddaniem ich wariantywności graficznej, a następnie przeprowadzenie badań porównawczych pozwalających ocenić odzwierciedlanie się w piśmie cech wymowy oraz uchwycenie specyfiki grafolektu autorki. Z myślą o czytelnikach niefilologach teksty dzienników zostaną także przedstawione w wariancie zmodernizowanym, dostosowanym do większości współczesnych norm ortograficznych.     
• Uzupełnieniem edycji cyfrowej będzie e-monografia w otwartym dostępie, w której zostaną zaprezentowane różne tropy badawcze, możliwe do podjęcia na podstawie egodokumentów Emilii Wróblewskiej. Znajdą się tu studia tematyczne, przedstawiające: (a) portret kobiety, matki, Polki z Litwy, urodzonej w roku wybuchu i klęski powstania listopadowego, na tle społecznym i obyczajowym (b) analizę cech regionalnych i osobniczych polszczyzny autorki w ujęciu porównawczym ze stanem polskiego języka ogólnego i piśmiennictwem innych XIX-wiecznych autorów z Litwy; (c) umiejscowienie PATRIOTYZMU wśród fundamentalnych wartości rodziny ziemiańskiej (usieciowienie aksjologiczne pojęcia); (d) dzienniki Wróblewskiej na tle XIX-wiecznych praktyk diarystycznych; (e) korespondencję autorki z lat 1880‒1883, adresowaną do syna Tadeusza Stanisława, więźnia Cytadeli Warszawskiej, zesłanego następnie na trzy lata do guberni tobolskiej.